شنبه های آقای رییس جمهور

احسان اکبرپور: هنوز یک هفته از آغاز همه‌گیری کروناویروس در کشور نگذشته بود که حسن روحانی در اولین جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا گفت: «از روز شنبه یازدهم اسفندماه همه روال‌ها به صورت عادی خواهد بود»؛ روالی که هنوز پس از 7 ماه عادی نشده و در آخرین تحول مقامات وزارت بهداشت از آغاز موج سوم کرونا در کشور خبر می‌دهند. ماه گذشته هم رئیس‌جمهور با اشاره به طرح گشایش اقتصادی گفت: «در هفته آینده قرار است گشایشی از لحاظ اقتصادی در کشور به وجود بیاید و دست دولت مقداری باز می‌شود»؛ نتیجه آن شد که کمتر از یک ماه بعد، معاون اول او اعلام کرد طرح گشایش ـ که درواقع طرح فروش اوراق سلف نفتی و ایجاد درآمد 140 هزار میلیاردی برای دولت بوده ـ منتفی شده است و بلافاصله بعد از آن، قیمت ارز و طلا ترمز برید و شاخص کل بورس در سرازیری سقوط قرار گرفت. روحانی اما باز هم دست بردار نبود و هفته گذشته هم گفت: «شنبه و یکشنبه روز پیروزی ملت ایران است»؛ وعده‌ای که بار دیگر فضای بحث و انتقاد از دولت را در فضای عمومی و مجازی مطرح کرد و کار به جایی رسید که برخی روزنامه‌ها تیتر زدند: «شنبه و یکشنبه چه بر سر اقتصاد می‌آید؟» از آن سو نیز در فضای عمومی جامعه، این وعده‌های هر از چندی حسن روحانی، افزون بر انتقادات، حتی دستمایه شوخی‌هایی شده است.
*سورپرایز پهپادی وزیر ارتباطات
این دست وعده‌ها اما برای مردم تازگی ندارد. آذرماه سال گذشته بود که وزیر ارتباطات اعلام کرد «روز پنجشنبه برای مردم یک سورپرایز داریم.» وقتی پنجشنبه وعده‌شده محمدجواد آذری جهرمی رسید او در صفحه اجتماعی‌اش نوشت: «خانم‌ها و آقایان، به پُست پِلاس خوش آمدید! ما به جای صحبت و جلسه، چند اقدام عملیاتی انجام دادیم که واقعا هزینه‌ها کمتر بشه و از آلودگی شهر‌ها جلوگیری کنیم. برای همین در طرح پست پلاس انتقال بسته‌های پستی با پهپاد را فراهم کردیم که دیگر در هیچ جای ایران نقطه‌ای باقی نماند که غیرقابل دسترس باشد.» آن آش جهرمی اما چنان شور بود که کاربران شبکه‌های اجتماعی هم تا توانستند از خجالتش درآمدند و وعده سورپرایزش را دستمایه انواع و اقسام شوخی‌ها کردند؛ تا آنجا که خود ناچار به واکنش شد. «در مورد این موج سورپرایز باید خدمتتون بگم که خیلی از کامنت‌ها و توییت‌ها و استوری‌ها و پیامک‌ها رو خوندم. واقعا خلاقیت شما مردم عزیز و اعتماد و لطفی که به بنده به عنوان خادم خود دارید یک دنیا ممنونم. اتفافا خیلی از این سورپرایز‌ها مثل ارسال ماهواره جدید، ارزان کردن اینترنت، پایان وس و... رو در تقویم گذاشتم و در دو هفته آینده از این دستاورد‌ها و خدمات زیاد خواهیم دید.» دو هفته‌ای که هنوز موعدش فرا نرسیده است؛ هرچند وزیر جوان معتقد است: «همین شادی و هیجانی که این مدت در جامعه ایجاد شد خیلی ارزشمنده.»
*جهانگیری و ماجرای دلار 4200 تومانی
سورپرایز معاون اول رئیس جمهور اما هنوز در صدر این فهرست است. وقتی در فروردین‌ماه 97 و در بحبوحه گرانی دلار و افزایش قیمت آن به حدود 7 هزار تومان، اسحاق جهانگیری مقابل دوربین‌های تلویزیون آمد و گفت: «نرخ دلار از فردا (سه شنبه) برای تمام فعالان اقتصادی و برای رفع همه نیازهای قانونی و اداری آنان، نیازهای خدماتی مسافران، دانشجویان، محققین و دانشمندانی كه برای كارهای تحقیقاتی خود به ارز نیاز دارند، 4 هزار و 200 تومان خواهد بود.» جهانگیری پا را از این هم فراتر گذاشت و افزود: «هیچ نرخ ارزی با قیمت‌های دیگری به رسمیت نمی‌شناسیم و برای ما هر قیمت ارز غیر رسمی دیگری در بازار از فردا به عنوان قاچاق تلقی خواهد شد.» معاون اول روحانی سپس با بیان اینکه مردم نباید نگران باشند كه كالایی افزایش قیمت پیدا كند، افزود: ثبات اقتصادی كشور استمرار پیدا خواهد كرد و ارز مورد نیاز فعالیت‌های اقتصادی كشور تأمین خواهد شد. امروز نتیجه آن شده که قیمت دلار نیمایی حدود 21 هزار تومان و دلار آزاد 26 هزار تومان است و به گفته رئیس اتاق بازرگانی شیراز، ۲۲ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی در سال ۹۷ به واردکنندگان داده شده و به ازای آن کالایی به کشور وارد نشده است.
*کاهش سرمایه اجتماعی در کوتاه‌مدت جبران‌پذیر نیست
این دست وعده و وعیدهای دولتمردان اما پایان ندارد و می‌توان به این فهرست، وعده‌های حل مشکل مسکن، حل مشکل بیکاری، حل مشکل گرانی خودرو، حل مشکل گرانی لوازم خانگی، حل مشکل تورم و... را افزود. اما نکته مغفول شاید آنجاست که تکرار این وعده‌های عملی‌نشده از سوی دولتمردان، چه بر سر اعتماد عمومی مردم که بزرگترین سرمایه هر کشوری هستند، خواهد آورد؟ در همین راستا دکتر مریم سروش، استاد جامعه‌شناسی جهاد دانشگاهی فارس معتقد است «در جامعه‌ای که امنیت روانی بالاست و آینده قابل پیش‌بینی است؛ سرمایه اجتماعی در شرایط قابل‌قبول است و رفتارهای دیگرخواهانه‌ مردم نیز بیشتر است.» این جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه زمانی که سرمایه اجتماعی کاهش یابد، مردم کمتر به خیر جمعی توجه می‌کنند، یادآور می‌شود: در حال حاضر به دلیل آنکه مردم دچار مشکلات اقتصادی هستند و جامعه نیز جامعه‌ای کوتاه‌مدت است، تحولات سیاسی با احساس ناامنی و ناامیدی همراه است. مریم سروش سپس با اشاره به کاهش سرمایه اجتماعی در سال‌های اخیر می‌افزاید: کاهش سرمایه اجتماعی در کوتاه‌مدت جبران‌پذیر نیست و این فرایند باید در طی سال‌ها بازتولید شود.
*خلف‌وعده‌ها موجب بی‌تفاوتی مردم به دولت و رواج بی‌اعتمادی شدید در بین خود مردم می‌شود
در همین راستا دکتر ابراهیم عباسی در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه اعتماد مهمترین شاخص سرمایه اجتماعی است که طی سال ها در جامعه شکل می‌گیرد و به آسانی نیز آسیب می بیند، می‌گوید: مهمترین سرمایه در رابطه بین مردم و نظام سیاسی اعتماد است.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه شیراز در ادامه با اشاره به خلف وعده دولتمردان می‌گوید: در صورت وجود نظام حزبی، نماینده حزب و حزب مورد نظر آسیب می بیند اما در شرایط عدم وجود احزاب، وعده های مکرر و نافرجام، مستیقماً دولت را نشانه می‌رود. به باور عباسی، مهمترین آسیب این مسئله نیز بی‌تفاوتی مردم به دولت و رواج بی‌اعتمادی شدید در بین خود مردم است. امری که به گفته ابراهیم عباسی، به نهادهای اجتماعی نیز ضربه می‌زند.