فرش دستباف فارس فراموش می شود

محمدرضا طاهری: فرش دستباف فارس آمیزه ای از ایماژها و خاطرات بافندگانش است و برخلاف تمام بافندگان فرش دستباف جهان، هنر فرش بافی در این خطه، همچون بداهه نوازی در موسیقی ایرانی است.
بر اساس آمارها، استان فارس در سال گذشته 14 درصد از سهم کل صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داده است. اوضاع فرش دستباف این روزها و ماهها، به سامان نیست. به سبب افزایش قیمت ارز و به طبع آن قیمت مواد اولیه همچون ابریشم، و از دیگر سو مشکلات ناشی از تحریم و مسائل بانکی، فروش فرش دستباف در بازار به شکلی قابل توجه کاهش یافته است؛ به گونه ای که به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز در دو، سه سال اخیر حتی یک مورد درخواست پروانه برای ورود به بازار فرش دستباف، به دفتر او نرسیده است.
با گشت و گذاری در بازار وکیل و راسته فرش فروش ها
به خوبی متوجه می شوید این روزها بازار وکیل خلوت است و بازار فرش فروشان به شکلی ویژه کساد و کم رونق است. آن طور که معاون استاد اقتصاد دانشگاه هنر شیراز می گوید: کشورهای نپال و چین با کپی برداری از نقش و نگارهای فرش دستباف فارس، بازار این صنعت مهم را به تسخیر خود در آوردند.
محمد معاون در گفت و گو با «افسانه» با بیان اینکه روی کار آمدن گبه باعث شد که کل مجموعه فرش دستباف استان فارس از بین برود، می گوید: وارد شدن گبه به مجموعه فرش سبب از بین رفتن نقش های  سنتی فرش استان فارس شد.
به گزارش افسانه آنلاین، معاون با بیان اینکه در گذشته هنر فرش دستباف از مادران به دختران به ارث می رسید و انتقال می یافت، می افزاید: در گذشته هر طایفه نقش و نگار خاص خود را در بافت فرش داشت که این مهم از مادران به دختران انتقال پیدا می کرد، اما با روی کار آمدن گبه، سبب شد تمام نقش و نگارهای فرش دستباف از بین رفته و در یک مقطع زمانی مردم به ساده بافی رو بیاورند.
وی با اشاره به اینکه فرش دستباف استان فارس از بین رفته و رو به زوال است، می گوید: در حال حاضر بازار فرش دستباف در وضع اسفناکی به سر می برد؛
بطوری که بسیاری از تولید کنندگان دست از کار کشیده اند.
وی با اشاره به اینکه بیشتر محصولات فرش دستباف استان بر روی دست تولید کنندگان مانده است، ادامه می دهد: در شرایط فعلی بیشتر فرش ها در انبار تولید کنندگان جا خوش کرده اند.
استاد دانشگاه هنر شیراز می افزاید: افزایش هزینه های تولید و مواد اولیه باعث شده که هزینه بافت فرش به صورت سرسام آوری افزایش یابد و بیشتر افراد و فعالان این حرفه به دلیل زیان هایی که دیده اند، دست از کار بکشند. وی بیان می کند: بیشتر بافنده ها محصولاتشان را جهت فروش از روستاها به شهر می برند که متاسفانه نبود مشتری و بازار مناسب، سبب شده که تولیدکنندگان رغبتی برای بافت نداشته باشند.
معاون با بیان اینکه شهرهایی مانند تبریز، اصفهان کاشان و .... توانسته اند نوآوری های مناسبی در بافت فرش ایجاد کنند، ادامه می دهد: این شهرها با به روز شدن نقش و نگار و تولید، بخشی از بازار قدیم را هنوز برای محصولاتشان نگه داشته اند. وی با بیان اینکه در حال حاضر تنها زنان میانسالی که توانایی انجام کار را ندارند، ایده هایی برای بافت دارند، ادامه می دهد: بافندگان فرش در استان فارس در هر منطقه و طایفه ای، نقش و نگار خاصی را می بافتند اما متاسفانه به روز نشدن این نقش و نگارها در استان، باعث شده که فرش دستباف فارس به کلی بازار خود را از دست بدهد. مثلا مناطقی مانند بوانات، آباده و ... طرح های منحصر به فرد خود را در بخش فرش دارند.
معاون با اشاره به اینکه وضع موجود باعث شده که بعضی از تولید کنندگان جهت تولید فرش، مواد اولیه را به دیگر کشورها مانند هند بفرستند، می افزاید: مقرون به صرفه نبودن تولید فرش باعث شده که بسیاری از افراد دیگر اقدام به تولید فرش نکنند.
استاد هنر دانشگاه شیراز می گوید: فرش دستباف فارس در سال های گذشته به دلیل تنوع زیادی که داشت توانسته بود سهم قابل توجهی از صادرات را به خود اختصاص دهد، اما متاسفانه روی کارآمدن فرش گبه باعث شد که بسیاری از بافنده ها به ساده بافی رو بیاورند. وی با بیان اینکه مشکلات موجود در صادرات و موضوع بازگشت ارز سبب شده که در صادرات فرش با مشکلات عدیده ای مواجه شویم، می گوید: در شرایط فعلی فروش فرش دستباف، به شدت دشوار شده است.
** فرش فارس در جهان یکه و بی همتاست
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز می گوید: با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه موردنیاز (مانند ابریشم) برای تولید فرش دستباف و از سوی دیگر کاهش تقاضای مشتریان داخلی، صنعت فرش دستباف روزهای خوبی را سپری نمی کند؛ به عنوان مثال قیمت فرش دستباف نسبت به دو سال گذشته، بیش از دو برابر افزایش یافته است.
غلامرضا پایدار با بیان اینکه بازار فرش به شدت کساد و راکد است، می افزاید: این در حالی است که میزان صادرات هم به شدت کاهش یافته است. به گفته وی، مغازه داران فرش دستباف شیراز هیچ فروشی ندارند و بیکار در مغازه ها می نشینند.
*صادرات فرش متأثر از تحریم و مسائل سیاسی
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز در ادامه می گوید: با توجه به کاهش ارزش پول ملی ایران، تجارت فرش دستباف ما برای تاجران خارجی بسیار ارزان و «در حد رایگان» است، اما زیان ناشی از این تفاوت به فعالان صنعت فرش دستباف ایران و همچنین شهروندان می رسد. غلامرضا پایدار در ادامه با بیان اینکه صادرات فرش دستباف نیز با کاهش روبه رو شده است، می گوید: تحریم ها و مسائل سیاسی سبب شده که در بازارهای صادراتی فرش دستباف ایران با کاهش تقاضا روبه رو شویم، در حالی که به گفته او کیفیت و مرغوبیت فرش دستباف جهان متعلق به ایران است.
پایدار در ادامه با اشاره به اینکه در سالهای اخیر متقاضی جدیدی برای گرفتن پروانه فروش فرش دستباف در شیراز صادر نشده است، می گوید: اغلب فروشندگان فرش دستباف ازجمله فروشندگان قدیمی این صنف و بقیه نیز فرزندان آنها هستند که به واسطه شغل خانوادگی وارد این عرصه شده اند.
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز با تأکید بر جنبه سرمایه گذاری فرش دستباف می گوید: تنها کالایی که پس از 30 سال استفاده می توان آن را به چندبرابر قیمت اولیه به فروش رساند، فرش دستباف است. پایدار به آن دسته از شهروندان که قصد سرمایه گذاری از طریق خرید کالا را دارند، می گوید: اگر شهروندان به جای خرید سکه و ارز، فرش دستباف بخرند، مطمئناً سود مالی بسیار بیشتری از فروش آن به دست خواهند آورد. به عنوان مثال، قیمت یک تخته فرش دستباف 6 متری طرح ماهی تبریز در سال 1396 حدود 12 میلیون تومان بوده است و امروز همان فرش حدود 30 میلیون تومان به فروش می رسد.
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز در پایان با اشاره به ویژگی های منحصربه فرد و محبوبیت فرش دستباف استان فارس می گوید: فرش دستباف فارس مانند فرش قشقایی، کشکولی و... در اروپا و کشورهای آمریکای شمالی بسیار محبوب و مورد توجه است، اما بسیاری از شهروندان ما نمی دانند این فرش چه هنر گرانبهایی است. وی می افزاید: در حال حاضر فرش دستباف استان فارس تنها به کشور قطر صادر می شود.