کاهش 90 درصدی فروش فرش دستباف

احسان اکبرپور: بیش از 5 ماه از همه‌گیری کروناویروس در کشور می‌گذرد و در ایران نیز مانند تمامی کشورهای جهان، صنعت گردشگری عملاً در محاقی عمیق فرو رفته است. این رکود از یک‌سو به صنایع مرتبط با گردشگری همچون صنایع فرش دستباف نیز آسیب‌هایی فراوان وارد کرده است. از یک سو فرش دستباف به دلیل آنکه عملاً به عنوان کالایی لوکس محسوب می‌شود، بخش عمده فروش داخلی خود را با قطع ورود گردشگران خارجی از دست داده و از سوی دیگر نیز به دلیل مشکلات اقتصادی مردم، این روزها کمتر خریداری برای این هنر ـ صنعت اصیل ایرانی وجود دارد. به ویژه آنکه فشارهای اقتصادی و معیشتی، سال‌هاست فعالان این صنف را که شامل تولیدکننده (بافنده) و فروشنده هستند، تحت فشار قرار داده است.

*95 درصد بازار فرش دستباف، بازارهای بین‌المللی بود
در این حالت که تحریم‌های ظالمانه آمریکا که در دو سال اخیر هم صادرات و هم انتقال ارز را با مشکل مواجه کرده، صنعت فرش دستباف که به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان این صنف، 95 درصد بازارش بازارهای بین‌المللی بوده‌ است، بسیار تحت فشار قرار داده است. از یک سو تحریم‌ها راه صادرات را بسته و از سوی دیگر حضور کشورهای رقیب همسایه همچون هندوستان، پاکستان و افغانستان که فرش‌هایی با طرح فرش ایران و اغلب به قیمت‌های ارزان‌تر از این فرش را تولید می‌کنند، بازاری برای ایران باقی نگذاشته است. به ویژه آنکه به گفته مجتبی عراقچی، اکنون اوضاع صادرات خراب است، مصرف کم شده صادرکنندگان هم به راحتی نمی‌توانند ارز را وارد کنند بنابراین رکود وحشتناکی را هم در بازار داخل و هم خارج شاهدیم که البته شیوع کرونا هم مزید بر علت شده و به شدت بازارهای خارجی و صادرات را تحت تأثیر قرار داده است.

*جای خالی فرش دستباف ایران در بازارهای بین‌المللی
عراقچی با بیان اینکه ایران تقریباً تمامی مشتری‌های خود را در بازارهای بین‌المللی فرش دستباف از دست داده‌ و عملاً فرش ایران از سبد کالای مشتریان خارج شده است، می‌گوید: بیشتر مشتریان ایران از کشورهای آلمان، فرانسه و کشورهای اروپایی بوده و امریکا به تنهایی 40 درصد فرش ایران را خریداری می‌کرد که اکنون به خاطر تحریم این بازار 40 درصدی را از دست داده‌ایم، البته اکنون مشتریان جدیدی هم در روسیه، برزیل و کشورهای امریکای‌جنوبی داریم، اما بازار کساد است. وی با اشاره به اینکه کل صادرات فرش ایران در سال 97، 300 میلیون دلار بوده می‌افزاید: در سال 98 و 99 این میزان بسیار کاهش یافته است. رئیس اتحادیه فروشندگان فرش گفت: فروش داخلی هم به دلیل مالیات بالا دچار آسیب شده و بسیاری از اعضای اتحادیه فروشگاه‌های خود را تعطیل می‌کنند، در حال حاضر در سه رشته تولیدکننده، فروشنده و صادرکننده، فقط فروشندگان باید مالیات سنگینی بپردازند و تولیدکننده و صادرکننده معاف از مالیات است، در صورتی که اگر فروشنده هم معاف شود، این بازار رونق می‌گیرد و مردم به آن مانند طلا، ارز، اتومبیل و ملک به عنوان کالای سرمایه‌ای نگاه کرده و دارایی خود را به فرش هم تبدیل می‌کنند.

*فروش فرش دستباف 90 درصد کاهش یافته است
در همین راستا نائب‌رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز در گفت‌وگو با «افسانه» با اشاره به اینکه فرش دستباف به عنوان یک کالای ضروری محسوب نمی‌شود، می‌گوید: اکنون فروش فرش دستباف 90 درصد کاهش یافته است. غلامرضا صباغ با بیان اینکه رکود شدیدی بر صنعت فرش دستباف حاکم شده است، می‌افزاید: شغل فرش دستباف پیش از شرایط کرونا نیز مرده بود و امروز هم دچار وضعی بدتر شده است. صباغ با اشاره به مشکلات پیش‌روی صادرات فرش دستباف نیز خاطرنشان می‌کند: گرچه فرش دستباف ایران فرشی منحصربه‌فرد در جهان است و فرش‌های کشورهایی مانند هندوستان و افغانستان نیز مشابه‌سازی طرح فرش‌های ایرانی است، اما این کشورها جای ایران را در بازارهای بین‌المللی گرفته‌اند.

*ضرر سیاست‌های اشتباه دولت بیشتر از تحریم‌ها بود
نائب‌رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز در ادامه با تأکید بر اینکه هنوز جایگاه فرش دستباف ایران در جهان بدون رقیب است، می‌گوید: با این وجود فرش ایران بازارهای جهانی را عملاً از دست داده است. غلامرضا صباغ با انتقاد از سیاست‌های اشتباه دولت در قبال فرش دستباف می‌افزاید: گرچه تحریم‌ها آثار زیان‌باری بر فرش ایرانی گذاشته است، اما تأثیر سیاست‌های اشتباه دولت بیش از تأثیر مخربی است که تحریم‌ها داشته‌اند. صباغ با اشاره به اینکه تحریم‌ها در سالیان گذشته همواره وجود داشته است، خاطرنشان می‌کند: با این حال عدم حمایت از صادرکنندگان فرش دستباف موجب شد که این هنر ـ صنعت در جهان بازار خود را از دست دهد.

*شاید تنها 5 درصد از صنعت فرش سنتی فارس باقی مانده باشد
نائب‌رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف شیراز در ادامه با اشاره به فرش منحصربه‌فرد فارس می‌گوید: متاسفانه طرح‌های منحصربه‌فرد فرش فارس که به صورت سینه‌به‌سینه بافته می‌شد، امروز عملاً منسوخ شده است. غلامرضا صباغ با بیان اینکه شاید تنها 5 درصد از صنعت فرش سنتی فارس باقی مانده باشد، می‌افزاید: امروز جای فرش فارس را گبه‌های مدرن گرفته است. صباغ با اشاره به عدم حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در صنعت فرش و حمایت از صادرکنندگان فرش دستباف خاطرنشان می‌کند: در شرایطی که دولت خود درگیر مشکلات اقتصادی است، شاید صحبت از حمایت مادی از صنعت فرش دستباف عملاً غیرواقع‌بینانه باشد، اما شاید مساعدت وزارت اقتصاد و دارایی و اداره مالیات برای این صنف بتواند بخشی از مشکلات این صنعت را برطرف سازد.