می خواستند من و کلنل را نابود کنند

احسان اکبرپور / محمود دولت‌آبادی در دانشگاه درس نخواند، اما دانشکده ادبیات را فتح کرد، داستان‌ها و رمان‌ها و نمایشنامه‌هایش بدل به خاطرات زنده‌ی ساکنان سده‌ی متأخر ایران‌زمین شدند و برای آیندگان به یادگار ماند. دولت‌آبادی در آثارش راوی رنج‌ها، شادی‌ها، آئین‌ها و زندگیِ مردمان این دیار بوده و هست، آثارش گرچه درونمایه‌ای بومی دارد و منحصر به جغرافیایی بومی است، اما به مرزهای جغرافیایی این بوم‌وبر منحصر نماند و کتاب‌هایش به اغلب زبان‌های زنده و مؤثر جهان ترجمه شد. نویسنده‌ی «کلیدر» را نیازی به معرفی و شناخت نیست؛ حضور مؤثرش در پنج‌دهه‌ی اخیر تاریخ این سرزمین به‌عنوان یک نویسنده، از او شمایلی خاص ساخته است؛ شمایلی که او شامگاه گذشته نیز بخشی از آن را برای آن‌ها که به‌شوق دیدارش به کتابخانه‌ی خوارزمی دانشگاه شیراز آمده بودند؛ عرضه کرد. نویسنده‌ی «جای خالی سلوچ» که به‌دعوت انجمن فرهنگ‌وسیاست دانشگاه شیراز در جمع دانشجویان و علاقه‌مندانش حاضر شده بود، ابتدا بخش‌هایی از داستان جدیدش «بیرونِ در» و همچنین کتاب «طریق بسمل‌شدن» را برای حضار خواند و سپس به پرسش‌ها پاسخ گفت. نویسنده‌ی «روزگار سپری‌شده‌ی مردم سالخورده» ابتدا با اشاره به پیوندهای شدید عاطفی خود نسبت به آب و خاکش، گفت: در ادبیات هیچ‌چیزی مهم‌تر از خود ادبیات نیست.

*تا لب گور خواهم نوشت
محمود دولت‌آبادی در ادامه در پاسخ به پرسشی درباره‌ی کتاب منتشرنشده‌ی «زوال کلنل» گفت: «با پخش کتاب زیراکسی و جعلی این کتاب در خیابان‌های شهر، می‌خواستند کلنل را ویران کنند تا از این طریق مرا ویران کنند»؛ اما «اصل این کتاب در اختیار من است و من واژه‌ای از آن کم یا به آن اضافه نخواهم کرد... من باز هم خواهم نوشت و تا لب گور هم خواهم نوشت.» نویسنده‌ی «ما نیز مردمی هستیم» در ادامه با اشاره به اینکه «نوشتن کاری ناممکن است که گاه ممکن می‌شود»، افزود: هر نویسنده به شیوه‌ای مخصوص خود کار می‌کند و نوشتن برای من این‌گونه است که اتفاقی در ذهنم شکل می‌گیرد و مرا وادار به نوشتن می‌کند. دولت‌آبادی در ادامه با اشاره به موانع درونی و بیرونی موجود بر سر امر نوشتن، افزود: راه غلبه بر این موانع آن است که هرکس که این قریحه را دارد، باید ابتدا پایه‌ای برای خود و کارش مشخص کند؛ سپس کار کند و زحمت بکشد.

*نویسنده صدای عمیق جامعه است
نویسنده‌ی «آن مادیان سرخ‌یال» در ادامه با تأکید بر اینکه «نویسنده صدای عمیق جامعه است»، خاطرنشان کرد: نویسنده صدای سطحی و روزمره‌ی جامعه نیست، و آنچه برای من به‌عنوان نویسنده مهم‌ترین موضوع بوده است؛ مسئله‌ی من و مملکتم بوده است. محمود دولت‌آبادی با اشاره به مواضع سیاسی‌اش درباره‌ی رابطه‌ی معقول ایران با جهان افزود: «بشر با بشر در تماس است و ما باید با جهان رابطه‌ی معقول داشته باشیم. من عهدی دوستی با کسی ندارم، اما از این فکر که خواستار و پیش‌برنده‌ی رابطه‌ی معقولانه و محترمانه است، حمایت می‌کنم.» نویسنده‌ی «آوسنه‌ی باباسبحان» در ادامه با اشاره به اینکه نسبت به قضاوت‌ها درباره‌ی خود بی‌توجه است، گفت: «من اگر بخواهم به این فکر کنم که دیگری درباره‌ی من چه فکر می‌کند، همیشه باید به این فکر کنم که دیگری درباره‌ی من چه فکر می‌کند؛ از چنین آدمی نویسنده به وجود نمی‌آید.»

*محبوب‌ترین کاراکترم را هنوز خلق نکرده‌ام
نویسنده‌ی «سلوک» سپس با اشاره به نسبت ادبیات ایران و جهان گفت: آثار نویسندگان ادبیات امروز جهان نسبت به ادبیات قرن بیستم ـ به‌ویژه تا پیش از دهه 70 میلادی ـ در سطحی پایین‌تر است. دولت‌آبادی در پاسخ به دانشجویی که از او درباره‌ی محبوب‌ترین کاراکترش در میان کاراکترهایی که خلق کرده است، پرسید، گفت: آن کاراکتری که هنوز خلق نکرده‌ام. محمود دولت‌آبادی در ادامه با تأکید بر اسطوره‌شکنی در کلیدر، به دیالوگ «گل‌محمد» کاراکتر اصلی رمان کلیدر اشاره کرد و گفت: «با این حال مردم با شخصیت‌های ادبی محبوب خود زندگی می‌کنند؛ همان‌گونه که من علاقه‌مند به اسفندیار حکیم ابوالقاسم فردوسی هستم و به اعتبار فردوسی و وسعت نگاه حافظ زندگی را تحمل می‌کنم.»

*من آموزنده بودم و شاملو آموزگار
محمود دولت‌آبادی در ادامه با ذکر خاطراتی از رابطه‌ی دوستانه خود با احمد شاملو گفت: «من در پیشگاه آقای شاملو آموزنده بودم و او آموزگار... شاملو شخصیتی فرحبخش، طناز و حاضرجواب بود و فقدانش برای من اندوه بر اندوه می‌افزاید... به نظر من شاملو یکی از زنده‌ترین انسان‌های این عالم است. کسرایی می‌گفت: زندگی در شعر شاملو لحظه‌به‌لحظه نفس می‌زند.» در پایان این مراسم کوروش کمالی سروستانی، هدیه‌ی دانشجویان دانشگاه شیراز را به محمود دولت‌آبادی تقدیم کرد و نویسنده‌ی «نون نوشتن» برخی از کتاب‌هایش را برای دانشجویان و علاقه‌مندانش امضا کرد.