سياستگذارى هاى اقتصادى استراتژيک نيست

احسان اکبرپور: 100 روز از شیوع کروناویروس در ایران گذشته و واحدهای اقتصادی و تولیدی، عملاً فعالیت خود را به شکل کامل آغاز کرده‌اند. با این حال اما آیا این بازگشایی‌ها موجب رونق‌بخشی به اقتصاد آسیب‌دیده از کروناویروس خواهد شد؟ به ویژه آنکه کووید 19 تمامی فعالیت‌ها و صنایع اقتصادی جهان را چنان زمین‌گیر کرده که بسیاری از غول‌های بزرگ اقتصادی را به مرز ورشکستگی و تعطیلی کشانده است. اما در این شرایط که از یک سو صنایع و واحدهای تولیدی، با بحرانی همه‌گیر روبه‌رو شده‌اند و از سوی دیگر بازار بورس و سهام روزگاری خوش را تجربه می‌کند، چگونه می‌توان شرایط اقتصادی کنونی و چشم‌انداز اقتصاد کشور را تحلیل کرد؟

*سیاستگذاری‌های اقتصادی کشور بر پایه تصمیمات آنی است؛ نه تصمیمات استراتژیک‌ بلندمدت
در همین راستا نائب‌رئیس اول کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه با شیوع ویروس کرونا، همه کشورهای جهان دچار مشکلات اقتصادی شدند، می‌گوید: اما چند مسئله ساختاری سبب شده است که زیان‌های وارده به اقتصاد ایران با زیانی که کروناویروس به اقتصاد جهان وارد کرد، متفاوت باشد. خسرو فروغان با اشاره به عدم مدیریت صحیح در ساختار اقتصادی ایران و چندپارگی در نوع تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کشور می‌افزاید: از همین روست که اقتصاد ایران شبیه یک اقتصاد آنارشیستی (اقتصاد هرج و مرج) است؛ به این شکل که تصمیمات اقتصادی نه بر پایه تصمیمات استراتژیک بلندمدت؛ بلکه بر اساس اتفاقات لحظه‌ای گرفته می‌شود. رئیس كمیسیون صادرات، واردات و گمرك اتاق بازرگانی فارس سپس با مثال آوردن از تصمیمات اقتصادی که در زمان افزایش قیمت مرغ گرفته می‌شود، خاطرنشان می‌کند: در چنین مواقعی مشاهده می‌کنیم که تمامی دستگاه‌های اقتصادی درگیر این مسئله می‌شوند که قیمت مرغ کاهش یابد؛ اما هرگز مشاهده نمی‌شود که تصمیماتی بلندمدت گرفته شود که قیمت مرغ برای چندسال ثابت و باثبات بماند.

*هیچ‌کدام از برنامه‌های شش‌گانه توسعه اجرایی نشد
نائب‌رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران در ادامه با بیان اینکه درصد اجرایی‌شدن برنامه‌های شش‌گانه توسعه بسیار پایین بوده است، می‌گوید: در عمل مشاهده می‌شود که هیچ‌کدام از برنامه‌های توسعه به دلیل عدم ثبات اقتصادی و عدم تصمیم‌گیری‌های بلندمدت اجرایی نشده است. خسرو فرغان با اشاره به آثار و پیامدهای مخرب تحریم‌ها بر اقتصاد کشور می‌افزاید: تحریم‌ها سبب شده که دستگاه‌های اصلی تصمیم‌گیری اقتصادی کشور (وزارتخانه‌های اقتصاد، صمت، کار، جهاد کشاورزی و بانک مرکزی) نتوانند برنامه‌های اقتصادی بلندمدت و حتی میان‌مدت تعریف کنند و یک استراتژی مشخص برای اقتصاد کشور داشته باشند. رئیس كمیسیون صادرات، واردات و گمرك اتاق بازرگانی فارس در ادامه یادآور می‌شود: همین تصمیمات آنی و کوتاه‌مدت سبب شده است که پس از شیوع کروناویروس، هر دستگاه برای خود برنامه اقتصادی جداگانه‌ای داشته باشد؛ تصمیماتی که گاه تداخل در تصمیمات اقتصادی دیگر وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های اقتصادی است.

*قاچاق و فساد دو معضل بزرگ اقتصاد کشور
نائب‌رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران در ادامه می‌گوید: به عنوان مثال بانک مرکزی در ایام شیوع کروناویروس، به منظور جلوگیری از افزایش قیمت ارز، بخشنامه‌هایی ابلاغ کرد که عملاً سبب خرد شدن کمر صادرات و واردات شد. رئیس كمیسیون صادرات، واردات و گمرك اتاق بازرگانی فارس سپس با اشاره به قاچاق کالا و مشکلاتی که این مسئله برای صادرات و واردات کشور ایجاد کرده است، می‌افزاید: قاچاق کالا و ارز هم در بخش واردات و هم در بخش صادرات اتفاق می‌افتد و موجب می‌شود که اقتصاد کشور دچار لطمات شدید شود. خسرو فروغان با بیان اینکه یک دستگاه متولی واقعی برای اقتصاد کشور وجود ندارد، خاطرنشان می‌کند: وجود فساد در بخش خصوصی و دولتی نیز سبب شده که هرکس به فکر منافع خود باشد و این منفعت‌طلبی‌ها مشکلی دیگر برای اقتصاد کشور است.

*افزایش غیرطبیعی سهام بورس به منظور جبران کسری بودجه 200 هزار میلیاردی
رئیس كمیسیون صادرات، واردات و گمرك اتاق بازرگانی فارس در ادامه با اشاره به اینکه یکی دیگر از مشکلات اقتصاد کشور، تصمیمات آنی دولت‌ها در سال پایانی حیات خود است، می‌گوید: در این شرایط مشاهده می‌کنیم که دولت برای جبران کسری بودجه خود که پس از شیوع کرونا به حدود 200 هزار میلیارد تومان افزایش یافت، دست به هر کاری می‌زند. خسرو فروغان سپس با اشاره به گرفتاری‌های اقتصادی مردم و چنگ‌انداختن آن‌ها به هر شیوه‌ای برای کسب درآمد و امرار معاش می‌افزاید: در این شرایط دولت برای جبران کسری خود، به بهانه رونق در بورس، حباب بزرگی در بورس ایجاد کرده است تا در زمان افت ارزش سهام شرکت‌ها و کارخانه‌ها و...، مابه‌التفاوت این مبلغ را صرف جبران کسری بودجه خود کند. نائب‌رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران سپس خاطرنشان می‌کند: این شیوه جبران کسری بودجه، شاید امسال دولت را از انباشت کسری بودجه برهاند، اما در یک یا دو سال آینده، با ترکیدن حباب بورس عوارض اجتماعی و پیامدهای اقتصادی وحشتناکی به بار خواهد آورد.

*حباب بورس تا پایان سال خواهد ترکید
خسرو فروغان با ابراز تعجب نسبت به افزایش ارزش سهام شرکت‌هایی که زیان‌ده هستند، می‌گوید: چگونه است که ارزش سهام در کشورهای صنعتی اروپا و آمریکا کاهش یافته است، اما در حالی که ما درگیر مشکلات اقتصادی هستیم، ارزش سهام افزایش یافته است؟ نائب‌رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه ماجرای افزایش ارزش سهام در بورس یکی از نمونه‌های برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت اقتصادی است، می‌افزاید: هر کس که الفبای اقتصاد را بلد باشد، می‌داند با توجه به کاهش درآمدهای نفتی، کاهش میزان واردات و صادرات، کاهش میزان تولید در کشور و...، افزایش سهام واحدهای تولیدی در حال ورشکستگی غیرعادی است. فروغان در پایان با بیان اینکه حباب بورس چندان به درازا نخواهد کشید، خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد حباب بورس تا پیش از پایان سال جاری خواهد ترکید و پس از آن نیز با عوارض اجتماعی قابل‌توجه ناشی از زیان‌های اقتصادی خانواده‌ها و افراد زیان‌دیده مواجه خواهیم شد.