گزارش «افسانه» از حال و هوای حجره‌ها و مغازه‌های بازار وکیل

احسان اکبرپور: این روزها بازار خلوت‌ترین روزهای خود را می‌گذراند. سر مغازه‌دارها خلوت است و پرسه‌زنان بی‌پرس‌وپرسشی عبور می‌کنند از لابه‌لای حجره‌ها و مغازه‌ها. طاق‌های بازار وکیل که روزگاری از همهمه‌ی آمدوشد دم می‌کرد، حالا شکل بادگیرهای یزد، بی گرمای حضور عابران زل می‌زند به پیاده‌راه کف بازار. بازار فرش‌فروشان که مدت‌هاست کساد است و کم‌رونق. «قیمت‌ها به‌ناچار بالاتر رفته، مثل همه چیزهایی که گران شده، خریدار هم کم‌تر شده.» کمی آن‌سوتر از تیمچه‌ی فرش، بازار پارچه‌فروشان هم تعریفی ندارد. «من قبلاً فروش‌ام [پارچه] طاقه‌ای و توپی بود؛ حالا به خرده‌فروشی هم راضی‌ام که همون هم کم شده.» زنی‌ جوان به همراه مادرش آمده‌اند پارچه پرده‌ای بخرند. «حریر سفید متری 45 هزار تومان.» کمی این دست و آن دست می‌کنند و می‌روند مغازه‌ی بعدی. «وقتی حساب می‌کنم، با هزینه دوخت و آهار و پلیسه و خشکویی، هزینه‌ی پرده‌ی یک پنجره‌ی 3 متری، کمِ کم 800 هزار تومن میشه.» بازار عمده‌فروشان پارچه هم چندان تعریفی ندارد. «قبلاً از شهرستان‌های استان می‌اومدن اینجا، هر مغازه‌دار چند وانت پارچه می‌خرید و می‌برد...» الان؟ «خیلی‌هاشونو که زنگ می‌زنم میگن تغییر کاربری دادن و پارچه‌فروشی رو تعطیل کردن.»

*سرای مشیر

دختربچه ایستاده منتظر مادرش که آب‌هویج بستنی بگیرد و بیاید. تازه اذان گفته‌اند و مغازه‌های سرای مشیر هنوز تا ساعتی دیگر باز هستند. در حیاط سرای مشیر چند دختر جوان مشغول سلفی‌گرفتن هستند. «از اصفهان اومدیم و امروز رو کلاً در مجموعه کریم‌خانی بوده‌ایم.» مینای اصفهان پشت ویترین مغازه جلوه‌نمایی می‌کند. «هنوز هم بیشتر، کارِ اصفهان رو می‌برن. البته میراث‌فرهنگی برای فروش صنایع‌دستی غیر از کار شیراز سخت‌گیری می‌کنه، اما وقتی کارِ شیراز رو به خاطر قیمت بالاترش کسی نمی‌خره، مجبوریم یک جوری خرج مغازه و اجاره‌مونو دربیاریم.» طبقه‌ی بالا عمده‌فروشی نقره‌جات و سنگ‌های قیمتی و تزئینی است. فروشنده یکی از این حجره‌ها می‌گوید: فروش آن‌ها این روزها تغییر چندانی نکرده است. «الان دیگه خیلی‌ها خودشون میان و از ما مواد اولیه رو خرید می‌کنن و خودشون دست‌بند، زنجیر و اکسسوری تزئینی می‌سازند و در اینستاگرام می‌فروشن.»

*چرم شیراز به دلیل عدم حمایت، پا نگرفت

بازار چرم‌فروش‌ هم چنگی به دل نمی‌زند، کمربند و کیف و کفش و منسوجات چرمی آویخته بر سر در مغازه‌ها، خاک گرفته است و فروشندگان نالان هستند از بازار. «وقتی اوضاع اقتصادی خوب نباشه، روی همه مشاغل تأثیر میذاره.» چرم‌فروش شیرازی که چندسالی است دهنه‌ای مغازه در این راسته اجاره کرده است، می‌گوید: عمده کار ما چرم‌فروش‌ها، کمربند، کیف، لوازم شکار و اسلحه و کفش است، اما مدت‌هاست عشایر که یکی از مهم‌ترین خریداران چرم بوده‌اند، خرید چرم را غلاف کرده‌اند و بخش مهمی از فروش ما نیز کاسته شده است. او با اشاره به اینکه شیراز در روزگاران قدیم، یکی از مراکز مهم تولید چرم در کشور بوده است، می‌افزاید: صنعت چرم و چرم دستباف در شیراز به دلیل آنکه هیچ‌گاه از سوی متولیان و مسئولان جدی گرفته نشد، مانند چرم مشهد، تبریز و اصفهان «پا نگرفت» و بسیاری از چرم‌فروشان سنتی در بازار وکیل امروز چرم اصفهان و تبریز را می‌خرند و می‌فروشند. او درباره اوضاع و احوال این روزهای بازار نیز می‌گوید: بازار خرید و فروش عمده این روزها کم‌رونق شده است، اما هنوز خریداران خرده‌فروشی چرم مانند کمربند و کیف و...، برای خرید محصول به این راسته بازار وکیل سر می‌زنند.

*بازار مسگران

بازار چرم‌فروشان را که برگردی و از لابه‌لای چند حجره و راه بگذری، می‌رسی به بازار مسگران؛ بازاری که روزگاری اگر پا می‌گذاشتی، تنها صدایی که می‌شنیدی، صدای چکاچک پتک و چکش بر مس بود. این روزها اما راسته مسگران بازار وکیل، بسنده شده به چند مغازه فروش ظروف مس و یکی دو دهنه مغازه که ظروف مسی را به صورت دستی می‌سازند. بازار ظروف مس که در سال‌های اخیر از قیمتی بالا برخوردار شده، این روزها کم‌رونق است. «هم مس گرونه و هم دست مردم برای خرید ظرف مسی کوتاه.» به همین دلیل است که کاربری برخی مغازه‌های فروش ظروف مسی در این روزها، تبدیل شده است به ترمیم و جلای ظروف مسی قدیمی. «ظروف و دیگ‌های مسی قدیمی رو میارن اینجا و ما قلع روی ظروف رو که از بین رفته، بهش می‌زنیم و پرداختش می‌کنیم.» این مغازه‌دار با اشاره به اینکه ظروف مسی تزئینی به دلیل قیمت بالاتر با استقبال کمتری از سوی مشتریان مواجه می‌شود، می‌گوید: حتی گردشگران و مسافران که در سال‌های اخیر از خرید ظروف مسی استقبال بیشتری می‌کردند، در دو ماه گذشته کمتر به این راسته سر زده‌اند.

*بازار داغ دستفروشان نوبرانه‌های فصلی

این روزها اما در جابه‌جای معابر و گذرگاه‌های بازار وکیل، دستفروشان میوه‌های نوبرانه مانند گوجه‌سبز، ازگیل و سیب‌ترش می‌فروشند. هر کس روی یک گاری، سینی بزرگی قرار داده و نوبرانه‌های فصلی را هم به صورت کیلویی و هم به صورت بسته‌ای به رهگذران و عابران می‌فروشد. یکی از این فروشندگان می‌گوید: این نوبرانه‌ها را از باغداران یکی از روستاهای شهرستان‌های فارس می‌خرد و چندی است که در بازار به قیمت مناسب‌تر از قیمت میوه‌فروشی‌های سطح شهر می‌فروشد. بازار وکیل این روزها در تب‌وتابی خلوت و کم‌رونق قرار دارد، فروش مغازه‌ها کاهش یافته و خریداران عمده نیز خریدشان کمتر شده است. مغازه‌داران و فروشندگان نیز هر روز به انتظار روزی بهتر کرکره حجره‌ها را بالا می‌کشند و چشم‌انتظار خریداران می‌مانند؛ آن‌ها که این روزها از تعداد و کمیت خریدشان کم شده است.