انتخاب هاى خارج از مدار مردم

احسان اکبرپور: سرانجام مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد و متاسفانه باز هم دست پرسپولیس از جام کوتاه ماند. گرچه به قول عادل فردوسی‌پور «باخت تلخی بود؛ دلمان شکست!»، اما برگزاری این مسابقه، با یک رویداد موازی و مهم دیگر هم همراه بود و آن، استقبال کم‌نظیر هواداران فوتبال از تماشای این مسابقه از رسانه‌ای غیر از صداوسیما. ماجرا را احتمالاً همه می‌دانند؛ درست دو روز پیش بود که خبر آمد فدراسیون فوتبال آسیا (ای.اف.سی) از گزارشگر مغضوب صداوسیما، عادل فردوسی‌پور، دعوت کرده تا دیدار پرسپولیس ـ اولسان را از طریق پخش زنده صفحه این فدراسیون در شبکه اجتماعی اینستاگرام گزارش کند. استقبالی که از این اتفاق رخ داد، اما باورکردنی نبود؛ چه آنکه صفحه‌ای.اف.سی فارسی در اینستاگرام که تا پیش از این خبر، تنها 200 هزار دنبال‌کننده داشت، در عرض کمتر از 48 ساعت با افزایش دو و نیم میلیون نفری به بیش از 7/2 میلیون نفر دنبال‌کننده رسید و در هنگام پخش مسابقه فینال نیز دست‌کم نیم‌میلیون نفر آن را به صورت زنده تماشا ‌کردند. پس چندان عجیب نبود اگر بسیاری از آن نیم‌میلیون نفر، وقتی بعد دو سال محرومیت از صدای فردوسی‌پور، شنیدند که گزارشگر محبوب‌شان با صدایی بغض‌آلود گفت: «سلام خدمت همه شما مردم دوست‌داشتنی، باوفا و بامعرفت ایران! نمی‌توانم خودم را کنترل کنم و نگویم که چقدر دلم برای‌تان تنگ شده بود»؛ از خود نپرسند: «چرا صدای عادل از صداوسیما حذف شد؟»

*مهم‌ترین تفاوت فردوسی‌پور با دیگر گزارشگران، بودنش در کنار مردم است
از میان آن‌ دسته از هواداران فوتبال که مسابقه فینال میان پرسپولیس و اولسان را از طریق صفحه‌ای.اف.سی در اینستاگرام تماشا کردند، «افسانه» با چند نفر به گفت‌وگو نشست تا دلایل آن‌ها برای اتخاذ این تصمیم را بشنود. اشکان که خود هوادار استقلال است، با بیان اینکه بعد از حذف عادل فردوسی‌پور از صداوسیما، محبوبیت این مجری و گزارشگر بسیار بیش از قبل شد، می‌گوید: این محبوبیت امروز به قدری افزایش یافته که در هر برنامه‌ای (چه مجازی و چه برنامه‌های شبکه خانگی) که اسمی از او برده می‌شود، مردم به حضورش واکنش مثبت نشان می‌دهند. او سپس می‌افزاید: در اینکه صدای عادل و گزارش‌های خاطره‌انگیزش در خاطره مردم مانده، هیچ شکی نیست، اما مهم‌ترین وجه تفاوت فردوسی‌پور با دیگر گزارشگران، بودن او در کنار مردم است. اشکان با بیان اینکه مردم می‌دانند که مهم‌ترین دغدغه فردوسی‌پور حقیقت‌یابی است، خاطرنشان می‌کند: او جهان و انسان را از دریچه‌ تخصصی یک ورزش پرطرفدار و همه‌فهم می‌‌بیند و این فهم را به‌سادگی منتقل می‌کند.

*دست خالی صداوسیما پس از حذف فردوسی‌پور
اشکان با بیان اینکه فردوسی‌پور در یک مسابقه فوتبال، تنها به گزارشگری صرف نمی‌پردازد، می‌افزاید: او به تمام جزئیات و استانداردهای گزارشگری روز مسلط است و واژه‌ها و اصطلاحاتی را به کار می‌برد که بعد از هر بازی جزو واژگان ادبیات عامه در فوتبال قرار می‌گرفت؛ اصطلاحاتی که به قول اشکان، تا قبل از فردوسی‌پور کسی آن را به کار نمی‌برد؛ مانند: «این زوجِ افسانه‌ای»، «ترکیب رؤیایی»، «چه می‌کنه این بازیکن»، «چقدر خوبیم ما»، «عجب گل‌نزنیه این بازیکن»، «واکنشِ استثنائیِ دروازه‌بان»، «چیه اصلاً این فوتبال». به باور این هوادار فوتبال، مهم‌ترین دلیلی که مردم تمایل دارند گزارش‌های فوتبال را با صدای عادل تماشا کنند، آن است که هیچ یک از گزارشگرهای دیگر صداوسیما، نتوانستند همچون او با مردم ارتباط برقرار و هیجان بازی را به مردم منتقل کنند. به به او او، به نظر می‌آید صداوسیما بعد از پروژه حذف فردوسی‌پور، هیچ برنامه‌ای برای گزارش‌های فوتبال (که پرمخاطب‌ترین ورزش در میان مردم است) ندارد و از آن سو نیز گزارشگری در سطح او را می‌تواند پیدا کند.

*فردوسی‌پور مانند یک نویسنده و کارگردان؛ بازی را با هنرمندی گزارش می‌کند
سحر حدیقه نویسنده و مترجم آثار ادبی نیز در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه او نیز این مسابقه فوتبال را حتماً با صدای عادل فردوسی‌پور تماشا خواهد کرد، می‌گوید: وقتی مسابقات فوتبال با صدای فردوسی‌پور را تماشا می‌کردم، چنان جذاب، باانرژی و مسلط مسابقه را تماشا می‌کرد که حتی افرادی که به‌اصطلاح فوتبالی نیستند، به تماشای آن مسابقه متمایل می‌شدند. این نویسنده جوان شیرازی در ادامه می‌افزاید: تفاوت عمده‌ای که میان فردوسی‌پور و دیگر گزارشگران صداوسیما همچون محمدحسین میثاقی وجود دارد آن است که با وجود آنکه هر دو اطلاعات زیادی از فوتبال و حواشی‌اش دارند، اما تفاوت عمده آن است که دیگر گزارشگران تنها در پی ارائه تیتروار داده‌های فوتبالی به مخاطب را دارند؛ بی‌آنکه ظرف زمان و مکان آن را بدانند. حدیقه بر این باور است که اما فردوسی‌پور همچون یک نویسنده، می‌داند که در چه زمان‌هایی داستان را به اوج برساند، چه زمانی سکوت کند؛ «فردوسی‌پور ماند یک نویسنده و کارگردان فوتبال، گزارش فوتبال را با دکوپاژ و میزانسن هنرمندانه به مخاطبش ارائه می‌کند.»

*حذف فردوسی‌پور توهین به مردم بود
ابوالفضل فرهادی نویسنده و کارگردان تئاتر که یک هوادار دوآتشه پرسپولیس است، در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه این اقدام مردم نوعی دهن‌کجی به صداوسیمایی است که به خواست مردم بی‌توجه هستند؛ می‌گوید: با حال ما متوجه هستیم که عادل فردوسی‌پور هم چندان خارج از مدار صداوسیما نبود و به عنوان مثال سال‌ها به خاطر منافع صداوسیما، یک کلمه درباره حق پخش تلویزیونی باشگاه‌های فوتبال در برنامه 90 نگفت. این کارگردان تئاتر سپس با بیان اینکه فردوسی‌پور با فاصله بسیار زیاد بهترین گزارشگر فوتبال ایران است، می‌افزاید: و ما همه با صدای او خاطرات فراوانی داریم؛ مانند مسابقه ایران ـ مراکش، ایران ـ مراکش، بارسلونا ـ پاریسن‌ژرمن و... . فرهادی سپس با اشاره به شیوه اخراج و کنار گذاشتن فردوسی‌پور از برنامه 90 خاطرنشان می‌کند: جوانی 32 ساله به ریاست محبوب‌ترین شبکه تلویزیونی ایران می‌رسد و از همان ابتدا با فردوسی‌پور به لجبازی می‌پردازد. کارگردان «کله‌پوک‌ها»، سپس به کنارگذاشتن تهیه‌کننده 90 از تلویزیون، بلافاصله پس از برگزیده‌شدن فردوسی‌پور به عنوان بهترین برنامه اشاره می‌کند و می‌افزاید: این تصمیم برخلاف نظر مردم انجام شد و به مردم توهین کرد.

*یک پاسخ مدنی به دهن‌کجی مدیر شبکه 3 به مردم بود
ابوالفضل فرهادی در ادامه با اشاره به اینکه صداوسیما پسوند «رسانه ملی» را دارد، می‌گوید: وقتی مردم اعلام می‌کنند که عادل فردوسی‌پور بهترین گزارشگر است و برنامه 90 او نیز با جسارت و هوش تهیه‌کننده ـ مجری‌اش همه طیف‌های جامعه را پای تلویزیون می‌نشاند. این هنرمند شیرازی در ادامه با اشاره به برنامه جایگزین برنامه 90 و مجری نورسیده‌اش می‌افزاید: این مجری حتی آداب صحبت کردن و اجرا را بلد نیست و هرگز نیز در پی کشف حقیقیت یا رفع مشکلات (آن‌گونه که 90 به آن می‌پرداخت) نیست. این کارگردان تئاتر در پایان با بیان اینکه نحوه اخراج فردوسی‌پور و دهن‌کجی مدیر شبکه 3 به مردم و همچنین جایگزینی فرزند ناخلف 90 به جای فردوسی‌پور، دو اشتباه عمده صداوسیما در قبال گزارشگر محبوب مردم بود؛ خاطرنشان می‌کند: از آن سو کیفیت، صدا و نحوه گزارشگری بی‌رقیب فردوسی‌پور است که سبب شده مردم برای تماشای فینال لیگ قهرمانان آسیا تلویزیون را خاموش و از طریق اینستاگرام و با صدای فردوسی‌پور مسابقه را تماشا کنند.

*مظلومیت فردوسی‌پور محبوبیتش را بیشتر کرد
حسین یکی دیگر از کسانی است که مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا با صدای عادل فردوسی‌پور را بر تماشای آن از طریق صداوسیما ترجیح می‌دهد. او در گفت‌وگو با «افسانه» می‌گوید: آنچه بیش از همه مشخص است، آن است که اقبال مردم به تماشای این مسابقه از طریق صفحه اینستاگرام ای.اف.سی، ابتدا یک اعتراض نسبت به کنارگذاشته‌شدن فردوسی‌پور از صداوسیما و حذف صدای اوست. حسین با بیان اینکه مردم سال‌هاست با صدای عادل فردوسی‌پور خاطره دارند و ما نیز مهم‌ترین مسابقات فوتبال را با صدای او تماشا کرده‌ایم، می‌افزاید: در این سال‌ها برخی مجریانی که از صداوسیما کنار گذاشته شدند، بلافاصله به سراغ تهیه برنامه و اجرا در فضای اینترنت و شبکه خانگی رفتند، اما عادل فردوسی‌پور، یا نخواست، یا نتوانست که پس از تعطیلی 90، برنامه‌ای داشته باشد و این مظلومیت او نیز سبب حمایت بیشتر مردم شد. او در پایان با اشاره به هوشمندی صفحه فارسی‌ای.اف.سی در اینستاگرام خاطرنشان می‌کند: این صفحه از این موقعیت استفاده کرد تا بتواند بر این موج حمایت‌ها سوار شود.

*اعتراض مردم به نورسیده‌های صداوسیما بود
امین یکی دیگر از هواداران پرسپولیس است که می‌گوید مسابقه فینال را با صدای عادل فردوسی‌پور تماشا کرده است. او هم در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه خبر گزارشگری برای هواداران پرسپولیس خبری بسیار خوشحال‌کننده‌ بود، می‌گوید: فردوسی‌پور تنها یک شخص نیست، او نماد جریانی است که 20 سال با برنامه 90 در کنار مردم بود؛ و این حمایت مردم از مجری برنامه 90، اعتراض به جریان نورسیده‌های صداوسیما مانند رئیس شبکه 3 و مجری برنامه فوتبال برتر است. این هوادار پرسپولیسی سپس با اشاره به کنارگذاشتن بی‌دلیل فردوسی‌پور و 90 از صداوسیما می‌افزاید: این اتفاق اما نه تنها او را حذف نکرد؛ بلکه فردوسی‌پور در نگاه مردم بسیار محبوب‌تر شد. امین با بیان اینکه دعوت ای.اف.سی از عادل فردوسی‌پور برای گزارش مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا، نشان‌دهنده اعتبار این گزارشگر محبوب است، خاطرنشان می‌کند: اتفاقی که در استقبال 5/2 میلیون نفری از فردوسی‌پور افتاد، یک نشانه بود مبنی بر اینکه اگر فردی مانند فردوسی‌پور را بدون ‌دلیل از کارش حذف کنند؛ جایی بهتر در انتظار او خواهد بود.

*استقابل 5/2 میلیون نفری مردم از گزارش فردوسی‌پور، دهن‌کجی به صداوسیما بود
سیاوش هم که هوادار پروپاقرص پرسپولیس است، در گفت‌وگو با «افسانه» با بیان اینکه مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا را از طریق صفحه اجتماعی‌ای.اف.سی و با گزارش عادل فردوسی‌پور تماشا کرده است، می‌گوید: دلیل من آن بود که عادل فردوسی‌پور مردمی‌بودن خود را به همه ثابت کرد. این هوادار پرسپولیس با اشاره به افزایش دو و نیم میلیونی تعداد دنبال‌کنندگان صفحه‌ای.اف.سی در شبکه اجتماعی اینستاگرام ظرف کمتر از دو روز می‌افزاید: این اتفاق یک دهن‌کجی آشکار به صداوسیمایی است که عادل فردوسی‌پور را حذف کرد و مردم را از صدا و برنامه او (نود) محروم کرد. سیاوش سپس با بیان اینکه عادل فردوسی‌پور در تمامی سال‌های فعالیتش، همواره حس و انرژی خوب را بدون تعارفات مصنوعی به هواداران فوتبال ارائه می‌کرد، خاطرنشان می‌کند: سابقه مردم از همین انرژی و حس خوب بود که بسیاری تصمیم گرفتند مسابقه فینال بین پرسپولیس و اولسان را از صداوسیما تماشا نکنند و در عوض آن را با صدای فردوسی‌پور ببینند.

*واکنش مدنی مردم در برابر سیطره صداوسیما
اما این اتفاق را از منظر رسانه‌ای چگونه می‌توان تحلیل کرد؟ کمال صادقی دانشجوی کارشناسی ارشد روزنامه‌نگاری در دانشگاه علامه طباطبایی تهران در گفت‌وگو با «افسانه» با اشاره به افزایش دو و نیم میلیونی تعداد دنبال‌کننده‌های صفحه اینستاگرام ای.اف.سی می‌گوید: این اتفاق یک واکنش مدنی و مقاومت منفی در برابر هژمونی و سیطره صداوسیماست. صادقی با اشاره به زنده‌بودن خاطره جمعی مردم از عادل فردوسی‌پور می‌افزاید: اما هنگامی که برنامه «نود» به‌رغم همه انتقاداتی که به آن وارد بود، از مردم گرفته شد و سپس رئیس جوان شبکه سه تصمیم گرفت فردوسی‌پور و برنامه پربیننده‌اش را با فردی که مردم او را فرزند ناخلف نود می‌دانند جایگزین کنند، مردم نیز نشان دادند که در برابر این تصمیم یک مقاومت منفی انجام می‌دهند. این روزنامه‌نگار باسابقه سپس با اشاره به اظهارات مدیر شبکه سه علیه فردوسی‌پور و بیان این گزاره که «فردوسی‌پور از مدار خارج شده بود»، خاطرنشان می‌کند: از قضا مردم با تصمیم‌شان مبنی بر تماشای فینال لیگ قهرمانان آسیا با صدای فردوسی‌پور، اعلام کردند که او از قضا در مدار مردم قرار داشت.

*گوشزد مردم به مدیران رسانه ملی به خاطر بی‌توجهی به خواسته‌های‌شان
کمال صادقی با بیان اینکه مردم با این تصمیم‌شان نشان دادند که از یک سو گزارش‌های جذاب و شنیدنی فردوسی‌پور را بشنوند و تصمیم مدیر شبکه سه در کنار گذاشتن این گزارشگر، فرصت جذابی را از آن‌ها دریغ کرده است، و از دیگر سو نیز به مدیران گوشزد کنند که نمی‌توان با بی‌توجهی به نیازهای مردم، فردی حرفه‌ای و محبوب را از صداوسیما کنار بگذارند. این کارشناس رسانه سپس با اشاره به اهمیت مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا برای مردمی که درگیر مشکلات و گرفتاری‌های متعددی هستند، می‌افزاید: از این رو مردم تمایل داشتند که یک مسابقه جذاب با گزارشگر موردعلاقه‌ خود را تماشا کنند. صادقی سپس با اشاره به تصمیم چند صد هزار نفر در خاموش کردن شبکه سه سیما و از آن سو صرف هزینه برای تماشای مسابقه فینال از طریق شبکه‌های مجازی خاطرنشان می‌کند: این نکته نشان می‌دهد که مردم قصد دارند در یک فرایند آرام، نسبت به تصمیم صداوسیما در حذف عادل فردوسی‌پور و صدای او اعتراض خود را بیان کنند.

*حق انتخاب مخاطبان با گسترش شبکه‌های اجتماعی افزایش یافت
صادقی در پایان با بیان اینکه امروز یک گوشی تلفن همراه به تمامی رسانه‌های موردنیاز یک شهروند تبدیل شده است، می‌افزاید: من به عنوان یک خبرنگار خوراک خبری مورد نیاز خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنم، اما هنگامی که تلویزیون را تماشا می‌کنم تنها با یک نگاه یک‌سویه این رسانه به مخاطب مواجه می‌شوم. از همین‌روست که این فعال رسانه معتقد است امروز با وجود رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی، حق انتخاب مخاطبان بسیار پررنگ‌تر شده است. «امروز دیگر مانند گذشته نیست که ما ناچار باشیم تنها به تلویزیون بسنده کنیم و خوراک‌های خبری خود را از این رسانه دریافت کنیم؛ بلکه می‌توانیم از طریق شبکه‌های اجتماعی، از حق انتخاب‌های بیشتری برخوردار باشیم.»