نگاهی به حاشیه‌های اخیر صداوسیما / سایه‌ی «قمار» بر سر برنامه‌های سرگرمی صداوسیما

مدت‌هاست که صداوسیما در ادامه روند نزولی کیفیت برنامه‌هایش، با کاهش اعتماد مردم مواجه شده است. از یک‌سو در این رسانه دیگر تصور ساخت و پخش سریال‌های فاخر مانند «هزاردستان» و «روزی روزگاری» به افسانه‌ها پیوسته است و از دیگر سو، این رسانه عملاً بدل شده است به یک بنگاه تبلیغاتی و شرط‌بندی. کار به جایی رسیده است که تقریباً تمامی مجری‌های این رسانه، در حین اجرا به تبلیغ اپلیکیشن‌های سرگرمی و «ستاره ـ مربع»ها می‌پردازند، برنامه‌های پربیننده برای مهمانان خود رپرتاژ آگهی پخش می‌کنند و تبلیغات و آگهی، جای اندیشه و آگاهی را گرفته است. به عنوان مثال وقتی مدیر جوان شبکه سه سیما برنامه موفق و بیست‌ساله‌ی نود و تهیه‌کننده و مجری محبوبش عادل فردوسی‌پور را کنار گذاشت، به همگان این اطمینان را می‌داد که برنامه‌های جایگزینی برای نود خواهد داشت؛ حالا اما مشخص شده است که این رسانه نه تنها «خالی» از بزرگان شده است، بلکه در تغییر رویه‌ای عجیب، در برنامه‌های سرگرمی این رسانه، عملاً به شرط‌بندی و قمار روی آورده است، آن هم با اجرای بازیگران مشهور سینما که برخی حتی مدتی در این مدیوم ممنوع‌الفعالیت بوده‌اند.

انتشار فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی درباره «برنده باش»

همین چند روز پیش بود که انتشار فتوایی از آیت‌الله مکارم شیرازی سر و صدایی در فضای مجازی به‌پاکرد. یکی از مقلدان ایشان از او پرسیده بود: «مسابقه‌ای حضوری با عنوان مسابقه بزرگ برنده باش از طریق شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا و پخش است که به شرکت‌کنندگان در این مسابقه به ازای پاسخ صحیح به هر سوال، مبلغ قابل توجهی به صورت پلکانی (تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان) اعطا می‌کند که با کمک مجری برنامه و فرصت‌هایی که در اختیار هر شرکت‌کننده قرار می‌گیرد، مبلغ جایزه غالباً از ۵ میلیون تومان کمتر نیست. شرط حضور در این برنامه خرید سوال و پاسخ درست به آنها از طریق اپلیکیشن مخصوص است و در صورت درست بودن جواب‌ها، در یک رقابت فشرده، ۴ نفر به مسابقه حضوری دعوت خواهند شد. برگزاری این نوع مسابقات جایز است؟ آیا شرکت در این نوع مسابقات جایز است؟ آیا شرکت کننده، مالک شرعی جایزه خواهد شد؟» آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در پاسخ اعلام کرد که «این کار قمار است و کسانی که شرکت می‌کنند مالک آن جوایز نمی‌شوند». روابط عمومی برنده باش اما جایگاه این سوال را مخدوش دانست و نوشت: «در پی انتشار استفتائی پیرامون مسابقه برنده باش به اطلاع می‌رساند فرض مطرح شده در سوال استفتاء کامل نیست و طبیعتاً فرض ناکامل، جایگاه سوال را مخدوش می‌سازد.»

*انقاد مقام معظم رهبری

رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی روز چهارشنبه، چهارم اردیبهشت ۹۸ توانایی‌های ملت ایران و جوانان پرتلاش و خوش استعداد میهن را بسیار فراتر از وضع فعلی خواندند و خاطرنشان کردند: «باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صداوسیما باید متوجه این معنا باشند». پس از فرمایشات مقام معظم رهبری، غلامرضا کاتب، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو شورای نظارت بر صداوسیما نیز تأکید کرد: «چرا اخیراً مدیر شبکه سه این اندازه حاشیه‌سازی می‌کند؟ طبق تذکر مقام معظم رهبری طبیعتاً دیگر نباید مسابقه برنده باش از تلویزیون پخش شود». وی همچنین گفت: «در جلسه آینده شورای نظارت بر صداوسیما بحث قطع پخش این برنامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.»

اصرار به ادامه پخش «برنده باش»

با این حال پس از انتقادات مطرح شده، علی فروغی مدیر شبکه سه سیما پیرامون برنامه‌های اسپانسرمحور گفت: «با توجه به رهنمود اخیر رهبر معظم انقلاب و به تبع آن دستور رئیس سازمان صداوسیما در سازماندهی اسپانسرها و تعامل با معاون محترم سیما، تصمیم بر این شد تا سازوکار اسپانسری که پشتیبانی مالی برنامه برنده باش را انجام می‌دهد، اصلاح و ظرفیت‌های جدیدی به این برنامه اضافه شود.» وی در مورد شبهه شرعی مطروحه تصریح کرد: «همانطور که مرجع بزرگوار در جلسه درس خارج فقه فرمودند اگر محل تأمین جوایز مسابقه از محل وجه دریافتی از شرکت‌کنندگان مسابقه تفکیک شده باشد، مشکل شرعی ندارد. در همین راستا، با توجه به سابقه دیرینه سازمان در این گونه برنامه‌ها و بررسی‌های شرعی لازم، از همان ابتدا پیش‌بینی شده بود که محل تأمین جوایز از برآورد مصوب در شبکه باشد و نه وجه احتمالی دریافتی از شرکت‌کنندگان از این رو مفروض استفتا مصداق این برنامه نیست.»

*دستور وزیر ارتباطات به اپراتورها

پیشتر از سخنان رهبر انقلاب محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در توئیتی اعلام کرد «طی دستوالعملی، مدیران عامل اپراتور‌های تلفن همراه را موظف کردم شخصا بر روند مسابقات غیرمشروع بخت‌آزمایی در تلویزیون و غیرآن نظارت کنند و جلوی این پدیده سوء را بگیرند. عدم رعایت دستورالعمل برای اپراتور‌ها عواقب جدی درپی خواهد داشت. او پس از بیانات رهبر معظم انقلاب در توئیت دیگری نوشت: «رهبری اتمام حجت فرمودند. از این پس، با جدیت بیشتری بخت‌آزمایی‌ها، تخلف‌های ارزش‌افزوده و دستکاری رای مردم را پیگیری خواهیم کرد. گفته بودیم که از حق‌الناس کوتاه نمی‌آییم.»

حاشیه‌های علی فروغی

علی فروغی شاید مشهورترین مدیر صداوسیماست؛ اگرچه چندماهی بیشتر از انتصاب پر حرف‌وحدیتش در شبکه سه نمی‌گذرد، اما در همین مدت با تعطیل کردن برنامه محبوب نود و ازسویی راه‌اندازی مسابقات سرگرمی با اسپانسرهای نامعلوم، حاشیه‌های زیادی را برای شبکه سه و صداوسیما ایجاد کرده است. چند روز پیش سایت تابناک وابسته به محسن رضایی در مطلبی انتقادی به علی فروغی تاخت و این وضعیت را ناشی از «به کار گماردن مدیران بی‌تجربه‌ای» دانست که شبکه سوم سیما را «به این نقطه رسانده‌اند و فریاد مرجعیت شیعه را درآورده‌اند.» از سویی روزنامه جمهوری اسلامی نیز روز گذشته در مقاله‌ای به انتقاد شدید از صداوسیما و مدیر شبکه سه پرداخت و نوشت: کسی که اطلاعات کافی برای تشخیص این امور ندارد، چگونه می‌تواند مدیر یک شبکه تلویزیونی در نظام جمهوری اسلامی باشد؟ مهم‌تر اینکه ایراد و اشکال به مدیریت شبکه سه بسیار است و متأسفانه رئیس رسانه ملی به این ایرادها و اشکال‌ها توجهی نمی‌کند و چنین مدیری را کنار نمی‌گذارد. از اینها تاسف‌بارتر وضعیت بخش بازرگانی صداوسیماست که آگهی‌های زیادی را بدون رعایت ضوابط شرعی، اجتماعی و عرفی پخش می‌کند.  به نظر می‌رسد پخش بعضی از برنامه‌های رسانه ملی به‌ویژه در بخش آگهی‌ها و مواردی از قبیل برنامه «برنده باش» با هدف کسب درآمد است. اگر چنین است، مسئولان رسانه ملی باید به این نکته مهم توجه کنند که همه چیز را نباید فدای پول کرد. به جای این کار درصدد جلوگیری از گسترش کمی صداوسیما، کاهش هزینه‌ها و رعایت اقتصاد مقاومتی برآیید تا ارزش‌ها قربانی پول نشوند.»

حاشیه‌های برنده باش

برنامه سرگرمی برنده باش در همین مدت کوتاه از آغاز پخش، دستمایه حاشیه‌های بسیاری بوده است؛ نخستین حاشیه برمی‌گردد به انتخاب مجری این برنامه، محمدرضا گلزار، بازیگری که توانایی مجری‌گری ندارد و مشخص است که تنها به دلیل شهرتش در این رسانه به کار گمارده شده است. حاشیه دوم اما مربوط به تقلب در سامانه رأی‌گیری محبوب‌ترین برنامه تلویزیونی جشنواره جام جم در سال گذشته است که مشخص شد چند میلیون رای به نفع این برنامه و در تقابل با برنامه نود دستکاری شد. برنده باش اما یک مسابقه تلویزیونی با تهیه‌کنندگی هاشم رضایت و حمید رحیمی نادی و کارگردانی راسخ رحیمی نادی است. شرکت‌کنندگان در این مسابقه باید بر اساس اطلاعات عمومی به سؤالات متنوعی درباره مسایل مختلف پاسخ بدهند. در هر قسمت از این مسابقه چهار نفر که از قبل سوال‌های اپلیکیشن برنامه را به درستی پاسخ داده‌اند، روی صندلی برنامه خواهند نشست و با پاسخ دادن به سوالات به صورت پلکانی برای بردن جایزه 100  میلیون تومانی با مجری وارد رقابت خواهند شد. حضور در این مسابقه تنها از طریق شرکت در آزمون اولیه از طریق یک اپلیکیشن موبایلی ممکن خواهد بود. افرادی که تمایل دارند در این مسابقه چه به عنوان تماشاگر و چه به عنوان شرکت‌کننده حضور داشته باشند باید از طریق این اپلیکیشن به جمع‌آوری امتیاز بپردازند.

با این حال اما چند روز پیش گروهی از شرکت‌کنندگان این برنامه خبر دادند که در یکی از قسمت‌های برنامه، حین ضبط برنامه، پاسخ‌های ارائه شده به شرکت‌کنندگان همگی غلط بوده‌اند و به همین دلیل نیز این گروه شرکت‌کننده، در مسابقه بازنده شدند. اما به گفته این گروه، در نسخه‌ای که در نهایت از تلویزیون پخش شد، با تدوین، تغییر گرافیکی زیرنویس و همچنین تغییر صدای مجری برنامه، این‌گونه وانمود شد که پاسخ صحیح در میان پاسخ‌های ارائه شده به شرکت‌کنندگان وجود داشته است. شرکت کنندگان در مصاحبه با خبرگزاری فارس گفته بودند که برگزار کنندگان به هیچ وجه حاضر نشدند که اشتباه خود را بپذیرند. انتقاد این گروه به این گمانه دامن زد که تهیه‌کنندگان این برنامه به شکل عمدی زمینه باخت شرکت‌کنندگان را فراهم می‌کنند تا آن‌ها موفق نشوند به جوایز نقدی بزرگ برنامه دست پیدا کنند. حال با توجه به اتفاقات اخیر به این برنامه، باید منتظر ماند که آیا صداوسیما رویه‌ی فعلی خود در کسب درآمد و شرط‌بندی از طریق برنامه‌های سرگرمی را متوقف خواهد کرد یا خیر.